Neutralność klimatyczna w budownictwie: wielkie plany, małe postępy

Zgodnie z dyrektywą UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków[2], do roku 2030 standardem mają stać się budynki zeroemisyjne.[3] Tymczasem z najnowszego Globalnego Raportu o Statusie Budownictwa ONZ wynika, że sektor budowlany napędza kryzys klimatyczny, pochłaniając 32 proc. zasobów energii na świecie i odpowiadając za 34 proc. globalnej emisji CO2.[4] W odpowiedzi na rozdźwięk między ambicją a rzeczywistością, Arup oraz WBCSD opracowali raport „Achieving net-zero buildings. Key actions for market transformation”, w którym wskazują cztery kluczowe cele, jakie musi osiągnąć branża, aby ograniczyć emisje. Zakładają one stworzenie jasnej definicji budynku net-zero, transparentność danych, ustalenie minimalnych standardów efektywności energetycznej oraz wprowadzenie zachęt rynkowych. Autorzy opracowali także 12-stopniowy plan działań, możliwy do wdrożenia lokalnie lub globalnie, by skutecznie dekarbonizować sektor. Jednak bez wspólnego działania rządów i sektora prywatnego, dekarbonizacja budownictwa pozostanie deklaracją – a nie realnym scenariuszem. Tylko dzięki ścisłej współpracy możliwe będzie wprowadzenie niezbędnych rozwiązań, zapewniających spójność, przejrzystość i realne zachęty rynkowe.

Czytaj również: System kaucyjny: szansa dla środowiska, ból głowy dla firm

–  Emisje z sektora budowlanego wciąż są wysokie, a na wielu rynkach nadal brakuje odpowiednich regulacji i zachęt, które mogłyby realnie przyspieszyć transformację. Dlatego wraz z WBCSD opracowaliśmy plan działania, oparty na rozwiązaniach już funkcjonujących w wybranych krajach. To nie jest teoretyczna wizja – to zestaw konkretnych, wzajemnie uzupełniających się kroków, które każdy rynek może wdrożyć, aby przejść na budownictwo o zerowej emisji – mówi Anna Bąk, Lider Zespołu Zrównoważonego Rozwoju w Arup Polska.

Pierwsze kroki do zmiany sektora budowlanego

Autorzy raportu wskazują, że skuteczna transformacja sektora budowlanego musi rozpocząć się od podstaw – czyli stworzenia spójnych definicji i standardów. Dlatego trzy kluczowe działania, które powinny zostać podjęte w pierwszej kolejności to: stworzenie krajowych ścieżek dekarbonizacji, wyznaczenie mierzalnych celów dla budynków oraz rozwój kompetencji w administracji i całym łańcuchu dostaw. To pierwsze kroki do uporządkowania rynku i rozpoczęcia realnej zmiany. Według autorów raportu kolejnym filarem transformacji jest transparentność – bez niej trudno mówić o zaufaniu rynku i realnym postępie. Eksperci Arup i WBCSD rekomendują wprowadzenie obowiązku ujawniania danych o zużyciu energii w odniesieniu do celów net-zero oraz źródeł jej pochodzenia – co pozwoli ocenić nie tylko efektywność, ale i ślad węglowy konkretnych budynków. Według nich uzupełnieniem działań zwiększających transparentność branży mogłaby być także kampania informacyjna, zwiększająca świadomość społeczną.

– Nie możemy czekać, aż zmiana zadzieje się sama. Pierwszy krok, jaki trzeba wykonać to ustalenie wspólnego języka i jasnych założeń, które pozwolą zbudować zaufanie i ruszyć z miejsca. Bez tego transformacja sektora budowlanego pozostanie w sferze deklaracji. Potrzebujemy spójnych definicji, mierzalnych celów i realnych mechanizmów, które umożliwią ocenę postępów. Tylko wtedy rynki, decydenci i inwestorzy będą mogli zacząć działać skutecznie i w tym samym kierunku – mówi Anna Bąk, Lider Zespołu Zrównoważonego Rozwoju w Arup Polska.

Standardy, które odmienią rynek budowlany

Bez określenia minimalnych kryteriów, jakie powinien spełniać efektywny energetycznie budynek transformacja sektora pozostanie fikcją. Dlatego eksperci Arup i WBCSD wskazali kluczowe kroki, które należy podjąć w dalszej kolejności, jak m.in. wprowadzenie minimalnych standardów efektywności energetycznej i emisyjności. Autorzy raportu zaznaczają, że to działanie pozwoli na wyznaczenie dolnego progu, poniżej którego żaden budynek – nowy ani istniejący – nie powinien funkcjonować. W pierwszej kolejności eksperci rekomendują objęcie tym obowiązkiem sektora publicznego. Budynki rządowe mogą stać się miejscem testowania rozwiązań i jednocześnie sygnałem dla rynku. Następnie standardy te powinny zostać rozszerzone na wszystkie segmenty. Takie podejście sprawi, że nawet najmniej wydajne budynki znajdą się na ścieżce prowadzącej do celu net-zero.

^{Elementy systemowej zmiany w sektorze budowlanym na podstawie raportu "Achieving net-zero buildings. Key actions for market transformation"}

Czytaj również: Mieszkania na sprzedaż, ale nie dla wszystkich – luka mieszkaniowa w Polsce

Autorzy zauważają także, że aby budownictwo zeroemisyjne stało się powszechne, w kolejnych krokach potrzebne są konkretne mechanizmy, które będą wpływały na rynkową konkurencyjność takich rozwiązań. W związku z tym konieczne będzie zaproponowanie zachęt finansowych i regulacyjnych. Wśród kluczowych postulatów wymieniają także konieczność wprowadzenia jednolitej definicji budynku net-zero. W branży budowlanej brakuje spójnej, powszechnie przyjętej definicji budynku zeroemisyjnego, która uwzględniałaby emisje operacyjne, materiałowe oraz te powstałe w całym cyklu życia inwestycji. Wskazują również, że konieczne będzie wprowadzenie obowiązku ujawniania przez firmy danych o efektywności energetycznej swoich nieruchomości, a także powiązanie dostępu do kredytów, funduszy publicznych czy ulg podatkowych z osiągami budynków względem celów klimatycznych. Im bardziej energooszczędny i niskoemisyjny jest budynek, tym generuje niższe koszty eksploatacji, co w praktyce powinno przekładać się na korzystniejsze warunki finansowania.  

Arup, Elementy systemowej zmiany w sektorze budowlanym na podstawie raportu „Achieving net-zero buildings. Key actions for market transformation”

– Zmniejszanie emisyjności budownictwa to nie odległa wizja, ale konieczność i – co równie ważne – realna szansa rozwoju. W obliczu postępującego kryzysu klimatycznego i coraz ostrzejszych regulacji, sektor budowlany nie może sobie pozwolić na bierność. Rynek potrzebuje wyraźnego sygnału: jasnego, spójnego i mierzalnego, który pokaże, czym jest budynek net-zero, jakie wymagania musi spełnić i jakie korzyści się z tym wiążą. Bez takiego punktu odniesienia trudno mówić o inwestycjach, zaufaniu czy skalowaniu zmian. To właśnie przejrzystość jest fundamentem skutecznej transformacji – mówi Anna Bąk, Lider Zespołu Zrównoważonego Rozwoju w Arup Polska.

Transformacja sektora budowlanego nie jest już opcją, lecz koniecznością. Jednak tylko spójne działania regulacyjne, rynkowe i technologiczne pozwolą przejść od deklaracji do realnych zmian. Cały raport „Achieving net-zero buildings Key actions for market transformation” można znaleźć na stronie Arup.