Dochody gmin znacznie zmaleją - jak samorządy mogą rekompensować sobie straty

17 lipca 2019 r. ukazał się Raport dla Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego pokazujący strukturę dochodów Jednostek Samorządów Terytorialnych. Czytamy w nim, że udział dochodów własnych spadł z 31 do 25,2 proc. w okresie od 2003 do 2018 r. Jako przyczynę można wskazać przede wszystkim
trzy kwestie:

• zmiany w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych (nowe ulgi i zwolnienia z podatku, np. zwolnienie z opodatkowania infrastruktury kolejowej) oraz niewielką waloryzację stawek maksymalnych; 

• kolejną fazę przekształceń prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, co spowodowało spadek dochodów z majątku; 

• ulgi i zwolnienia w podatkach lokalnych, udzielane przez właściwe gminy w ramach lokalnej polityki podatkowej (głównie płatnikom, którzy nie byli w stanie ich zapłacić).

Czytaj również: Wyraźne znaki zbliżającego się spowolnienia gospodarczego - prognozy handlowe na 2020 r.

Dodatkowo, w połowie 2019 r. weszły w życie zmiany w podatku PIT (obniżenie stawki z 18 do 17 proc.), które wpłyną na pogorszenie kondycji finansowej gmin. Oprócz tego na przyszły rok zaplanowano zwiększenie wydatków na edukację (podwyżki dla nauczycieli) i ochronę zdrowia oraz wzrost cen energii elektrycznej, co przełoży się na zmniejszenie budżetów jednostek samorządowych. W konsekwencji może dojść do zahamowania planowanych inwestycji, a w skrajnych przypadkach – do redukcji zatrudnienia. W tej sytuacji  gminy szukają sposobów na złagodzenie skutków mniejszych wpływów do lokalnej kasy. Jednym z rozwiązań jest zwiększenie wpływów z podatku od nieruchomości poprzez podniesienie stawek lub wyegzekwowanie niedopłat od podatników. 

Nowe stawki, wyższe koszty

15 października 2019 r. ogłoszono maksymalne stawki podatku od nieruchomości. Najbardziej zauważalne zmiany, dotyczące głównych kategorii opodatkowania (budynki, budowle i grunty), kształtują się następująco:

• grunty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej – 0,95 zł od 1 m kw. (wzrost o 15,7 proc.
  w porównaniu z rokiem 2019)

• budynki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej – 23,90 zł od 1 m kw. (wzrost o 8,3 proc. w porównaniu z rokiem 2019)

Załóżmy, że przedsiębiorstwo posiada następujący majątek wykorzystywany do prowadzenia działalności gospodarczej: grunty o powierzchni 200 000 m kw. oraz budynki o powierzchni 100 000 m kw. Jeśli płatnik odprowadza maksymalne stawki za podatek od nieruchomości, w 2019 r. przekazał gminie daninę w wysokości 2 533 000 zł, zaś w 2020 r. wyniesie ona 2 580 000 zł, czyli o 47 000 zł więcej. Na utrzymanie maksymalnych stawek zdecydowały się nie tylko duże aglomeracje, jak Warszawa czy Gdańsk, ale również mniejsze miasta (np. Słupsk, Terespol, Mszczonów czy Starachowice), dla których każdy ubytek w budżecie ma znaczenie. Co ciekawe, trzy najbogatsze gminy w Polsce, czyli Kleszczów, Rząśnia i Jerzmanowa, także zdecydowały o utrzymaniu najwyższych stawek. 

Gminy kontrolują przedsiębiorców

Podwyższenie stawek podatku od nieruchomości nie jest jedynym sposobem na zwiększenie budżetu przez gminy. Jednostki samorządowe przeprowadzają także więcej kontroli wśród płatników. Podczas takiej weryfikacji sprawdzają przede wszystkim, czy podatnik wywiązuje się z obowiązków wynikających z przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz czy poprawnie deklaruje podstawę opodatkowania. Organy podatkowe najczęściej najpierw wzywają do samodzielnego sprawdzenia składanych deklaracji. Jednak zdarza się, że przedsiębiorca otrzymuje pismo z urzędu gminy, z którego dowiaduje się o wszczęciu kontroli czy postępowania w zakresie weryfikacji poprawności rozliczeń w podatku od nieruchomości. 

Czytaj również: Dekarbonizacja ciepłownictwa i chłodnictwa kluczowe znaczenie w procesie osiągnięcia zerowego poziomu emisji węgla do 2050

- Z raportu Ayming wynika, że 65 proc. firm w Polsce odprowadza podatek w niewłaściwej wysokości. Organy podatkowe głównie koncentrują się na weryfikacji ewentualnych niedopłat, więc podatnik sam musi sprawdzić, czy nie wpłaca do gminy za dużo. W przypadku zidentyfikowania niedopłaty w podatku od nieruchomości, przedsiębiorca jest zobowiązany nie tylko uregulować różnicę, ale również zostaną mu naliczone odsetki ustawowe– tłumaczy Małgorzata Pałys, Kierownik Projektu w Dziale podatków i opłat lokalnych w Ayming Polska.