Prawo budowlane: stanowisko Izby Architektów RP w sprawie poselskiego projektu wprowadzającego dobrowolną przynależność do samorządów zawodowych

W związku z poselskim projektem ustawy o zmianie Konstytucji Izba Architektów Rzeczypospolitej Polskiej skierowała do Marszałka Sejmu RP, Bronisława Komorowskiego, oficjalny list. Zawarte w nim stanowisko samorządu zawodowego architektów dotyczy proponowanego wprowadzenia dobrowolnej przynależności do izb i państwowej kontroli nad uzyskiwaniem uprawnień.

Izba Architektów nie utrudnia w żadnym stopniu dostępu do zawodu. Wszelkie ograniczenia w tym zakresie wprowadza Państwo Polskie. Dzieje się tak w myśl zasady tzw. reglamentacji, czyli ustalanego przez państwo stanu prawnego ograniczającego swobodę wykonywania zawodu. Przepisy tego typu nakłada się zwykle w celu zagwarantowania wysokiej jakości usług, których nienależyte wykonywanie mogłoby doprowadzić do poważnych konsekwencji społecznych. Do takich usług należy praca architektów, która bez wątpienia jest zawodem zaufania publicznego i tym samym wymaga permanentnej kontroli. Nie tylko nie kłóci się to z prawem do wolności wykonywania zawodu, gwarantowanym przez rozdział 2 Konstytucji RP, lecz po prostu wypełnia wymóg istnienia regulacji dotyczących zawodów zaufania publicznego – twierdzi Sławomir Żak, Prezes Izby Architektów.

Członkiem Izby Architektów może zostać każda osoba, która spełnia wymagania zawarte w art. 5 ust. 1 Ustawy o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów z dnia 15 grudnia 2000 r. Wystarczy odbyć wymaganą praktykę, wypełnić wniosek dostępny w biurze każdej izby okręgowej oraz zdać egzamin wewnętrzny. Decyzja o wpisie na listę członków IA zostaje podjęta najpóźniej w ciągu 2 miesięcy od daty wpłynięcia wszystkich wymaganych dokumentów. Na strukturę samorządu architektów składają się organy, takie jak np. Krajowa Komisja Kwalifikacyjna, która przeprowadza egzaminy sprawdzające wiedzę przyszłych samodzielnych architektów. Krajowy Sąd Dyscyplinarny dba natomiast o przestrzeganie przez członków samorządu obowiązującego prawa i standardów etycznych. Tymczasowo zawiesza on członków w wypadku ewidentnych naruszeń przepisów, takich jak np. kradzież praw autorskich. Pomimo istnienia takiej możliwości organ ten nigdy nie odebrał nikomu na stałe prawa do wykonywania zawodu.


Żyjemy w państwie demokratycznym, a jednym z podstawowych założeń demokracji jest zasada subsydiarności, czyli przeniesienie kompetencji na możliwie najniższy poziom i podejmowanie decyzji na szczeblu możliwie najbliższym obywatelom. Idea społeczeństwa obywatelskiego sprowadza się do tego, by aktywność państwa, jego instytucji i organów mogła zostać ograniczona w możliwie jak największy sposób. Dotyczy to sfer, w których równie wydajne i skuteczne możliwe jest działanie obywateli i grup społecznych. Taką rolę spełnia Izba Architektów. Proponowana zmiana konstytucji, wprowadziłaby dobrowolną przynależność do samorządów zawodowych. Tym samym pozbawiłaby ich podstawowych instrumentów służących wypełnianiu przez nie misji publicznej. Ową misją jest nadzór
nad należytym wykonywaniem zawodów zaufania publicznego, co samorządy czynią obecnie w imieniu państwa. Kontrola nad osobami nie zrzeszonymi byłaby niemożliwa i doprowadziłaby do chaosu i kompletnej samowoli w kształtowaniu przestrzeni publicznej - uważa Piotr Rożen, wiceprezes ds. legislacji Krajowej Rady Izby Architektów.

Zrzeszanie się obywateli i powoływanie do życia samorządów, w tym samorządów zawodowych, takich jak Izba Architektów, jest kompletnym  wyręczeniem zadań organów administracyjnych państwa i tej części jego budżetu  Koszty przeprowadzenia egzaminów, szkoleń, czy całej dokumentacji wymaganej przez Unię Europejską np. przy usługach transgranicznych finansowane są ze środków Izby. Pochodzą one głównie ze składek członkowskich. Samorząd zawodowy architektów nie pobiera od państwa żadnych dotacji i tym samym posiada dużą niezależność od rządu będąc organizacją społecznie autonomiczną. Wszelka działalność związana z warunkami wykonywania zawodu architekta jest przeprowadzana w ramach struktur własnych Izby, przez jej organy. Zniesienie obowiązkowej przynależności do samorządu oznaczałoby potrzebę zatrudnienia setek urzędników, którzy, na terenie całego kraju, musieliby przejąć obowiązki należące w tej chwili do Izby Architektów. Oddanie tej roli pracownikom administracji z pewnością niekorzystnie odbiłoby się na jakości nadzoru i opieki nad wykonywaniem naszego zawodu, która teraz sprawowana jest przez osoby znające problemy środowiska i wykonujące swoje funkcję z pasją - dodaje sekretarz Izby Architektów Waldemar Jasiewicz.

Zależy nam, aby autorzy projektu poselskiego oraz Rzecznik Praw Obywatelskich dostrzegli idee samorządności zawodowej wypełnianą przez poszczególne izby. Samorząd zawodowy architektów nie ogranicza dostępu do zawodu architektom wykształconym i mającym poczucie odpowiedzialności za swoje projekty i krajobraz, który one kształtują. Chcemy, by dołączali do nas ludzie młodzi, którym będziemy mogli pomagać świadcząc usługi, takie jak grupowe ubezpieczenie od odpowiedzialności zawodowej, czy analizując w ich imieniu setki projektów legislacyjnych istotnych dla ich pracy. Izba Architektów staje w obronie nie tyle interesów jej członków, co w interesie bezpieczeństwa jakości świadczonych usług na rzecz zamawiających i inwestorów oraz całego społeczeństwa, jako odbiorców architektury żyjących w tworzonej przez architektów  przestrzeni publicznej - podsumowuje Sławomir Żak, Prezes Izby Architektów.



Stanowisko Izby Architektów dotyczące projektu zmian w Konstytucji:

•    Obecny stan prawny regulujący przynależność do samorządów zawodowych nie jest sprzeczny z art. 17 Konstytucji RP, a ani z art. 20 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i jest zgodny z zasadą subsydiarności i ideą społeczeństwa obywatelskiego.
•    Profesja architekta jest zawodem zaufania publicznego i wymaga tym samym permanentnej kontroli zapobiegającej degradacji przestrzeni publicznej przez nieodpowiedzialne działania i projekty architektoniczne.
•    Izba Architektów chce napływu do samorządu jak największej liczby osób młodych, wykształconych i odpowiedzialnych.
•    Izba Architektów nie pobiera od Państwa Polskiego żadnych dotacji, finansując się
z własnych składek członkowskich, istotnie odciążając przy tym budżet państwowy.
•    Izba Architektów wyręcza administrację państwową wykonując wszelkie procedury
i zobowiązania wobec Unii Europejskiej we własnym zakresie.
•    Izba Architektów nie cofnęła nigdy dożywotnio uprawnień do wykonywania zawodu żadnej osobie do niej należącej, natomiast tymczasowe zawieszenie stosuje tylko w wypadku ewidentnych naruszeń prawa i zasad etycznych.

Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich oraz pełen spis zaskarżonych przepisów dostępne są pod tym adresem http://www.rpo.gov.pl/pliki/12317578750.pdf. Zmiany omówione w informacji odnoszące się do zawodu architekta dotyczą art. 6 pkt 1 Ustawy o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów, której pełną treść znaleźć można na oficjalnej stronie internetowej Izby Architektów www.izbaarchitektow.pl lub bezpośrednio klikając tutaj.

Izba Architektów Rzeczypospolitej Polskiej jest samorządem zawodowym architektów w Polsce. Przynależność do niej jest warunkiem legalnego wykonywania zawodu architekta. Jej nadrzędnym celem statutowym jest ochrona ładu przestrzeni publicznej, poprzez sprawowanie nadzoru nad należytym wykonywaniem zawodu oraz przestrzeganie zasad etyki zawodowej przez wszystkich swoich członków. Izba Architektów została utworzona na mocy Ustawy o samorządach architektów, inżynierów budownictwa i urbanistów z dnia 15 grudnia 2000 r. i obecnie zrzesza prawie 9000 czynnych zawodowo architektów zarejestrowanych w 16 Izbach Okręgowych.