Materiały budowlane a system zakładowej kontroli produkcji (ZKP) i system oceny zgodności

Informacja o tym, który system oceny zgodności właściwy jest dla danego produktu budowlanego, znajduje się bezpośrednio w treści KOT lub EOT. Niezależnie jednak od systemu, każdy producent ma obowiązek powołania ZKP, bez której nie można uznać, że obowiązek oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobu został spełniony. Brak zakładowej kontroli produkcji oznacza, że producent nie może na swoim wyrobie umieścić zarówno znaku CE, jak i znaku budowlanego B, a w konsekwencji – wprowadzić go legalnie do obrotu. - Kluczowym dokumentem jest tutaj Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym – komentuje Joanna Kamuda, pełnomocnik CDA Polska ds. Zakładowej Kontroli Produkcji. Rozporządzenie to określa m.in. grupy wyrobów objętych obowiązkiem sporządzenia DWU, wzór oraz treści krajowej deklaracji, sposób deklarowania właściwości wyrobów budowlanych, jak również sposób udostępniania lub dostarczania krajowej deklaracji odbiorcom wyrobów budowlanych. To samo rozporządzenie stanowi również, jakie działania muszą zostać podjęte przez producenta w zależności od przyjętego systemu oceny zgodności, zaś tych jest pięć: 1, 1+, 2+, 3 i 4, gdzie systemy 1 oraz 1+ są najbardziej restrykcyjnymi i nakładają na producentów najwięcej obowiązków. 

Czym jest ZKP i system oceny zgodności?

Definicja Zakładowej Kontroli Produkcji ujęta została m.in. w art. 2 pkt 26 rozporządzenia Nr 305/2011, zgodnie z którym jest to udokumentowana, stała i wewnętrzna kontrola
w zakładzie produkcyjnym, przeprowadzana zgodnie ze zharmonizowanymi specyfikacjami technicznymi. Natomiast §4.1 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa stanowi, że systemy określają działania związane z oceną i weryfikacją stałości właściwości użytkowych wyrobu, ale również zakres tejże oceny i weryfikacji, które prowadzone są przez jednostkę certyfikującą lub akredytowane laboratorium na zlecenie producenta. To, jaki system będzie właściwy dla danego wyrobu budowlanego precyzuje z kolei treść  Załącznika nr 1 do rozporządzenia, który uwzględnia łącznie 37 grup produktów, w tym m.in. takie jak: Drzwi, okna, bramy i powiązane z nimi okucia budowlane oraz wyroby uzupełniające, Mocowania/łączniki, Wyroby ze szkła płaskiego, profilowanego i bloków szklanych, Wyroby do zatrzymywania ognia, uszczelniające i ochrony ogniowej, wyroby zmniejszające palność oraz Wyroby do wykończenia ścian wewnętrznych, zewnętrznych i sufitów.

Czytaj również: Profesjonalne rozwiązania przeciwpożarowe – co trzeba wiedzieć?

– Należy mieć jednak na uwadze, że w ramach jednej grupy wyrobów budowlanych określane jest również zamierzone zastosowanie oraz klasa produktu. Te dwie cechy mają kluczowe znaczenie w przypadku doboru systemu oceny – podpowiada Kamuda. Tym samym w ramach grupy „Drzwi, okna, bramy i powiązane z nimi okucia budowlane oraz wyroby uzupełniające” znajdziemy drzwi i bramy (z okuciami oraz bez), które w przypadku zastosowania w oddzieleniach przeciwpożarowych oraz na drogach ewakuacyjnych podlegają pod krajowy system oceny 1, ale w przypadku pozostałych zastosowań w komunikacji wewnętrznej będzie to system 4. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku okuć budowlanych do drzwi, bram i okien, które wykorzystane w przegrodach przeciwpożarowych i na drogach ewakuacyjnych muszą być badane zgodnie z system 1, ale we wszystkich pozostałych przypadkach będzie to system 3.  

Za co odpowiada producent, a za co jednostka certyfikująca?

W zależności od tego, według którego systemu wyrób budowlany ma być badany, inny będzie zakres obowiązków producenta, jak i jednostki certyfikującej. Ich rodzaj,
w zależności od krajowego systemu oceny zgodności, przedstawia poniższa tabela.

Czytaj również: Materiały budowlane i akcesoria firmy Ceresit

Pod względem wymagań najmniejszy zakres dotyczy produktów podlegających ocenie zgodnie z systemem 4. Są to między innymi okiennice, żaluzje, zasłony zewnętrzne oraz markizy zastosowane na zewnątrz, parapety w obiektach budowlanych, urządzenia sanitarne w obiektach budowlanych (w tym m.in. umywalki, wanny, bidety, ekrany prysznicowe oraz wannowe) oraz elementy murowe kategorii II. Wśród produktów badanych zgodnie z systemem 3 wymienić można m.in. drzwi i bramy do zastosowań podlegających wymaganiom akustycznym, oszczędności energii, szczelności i bezpieczeństwa użytkowania oraz płyty drewnopochodne surowe, fornirowane lub powlekane do zastosowań niekonstrukcyjnych. W ramach systemu 2+ weryfikowane są m.in. wapna budowlane do przygotowania zapraw, zaczynu i innych mieszanek do wykonywania robót budowlanych i wytwarzania wyrobów budowlanych oraz materiały spawalnicze do zastosowania w konstrukcjach metalowych. Z kolei najbardziej restrykcyjnym badaniom poddawane są produkty w ramach systemu 1 oraz 1+. Są to m.in. płyty oraz sufity podwieszane do zastosowań podlegających wymaganiom dot. reakcji na ogień, czy wyroby do zbrojenia betonu. – Systemy oceny zgodności 1 oraz 1+ dotyczą przede wszystkim tych produktów, które w sposób szczególny warunkują bezpieczeństwo ich użytkowników, lub gdy z powodu innych, zewnętrznych czynników konieczna jest stała kontrola ich właściwości użytkowych – komentuje Joanna Kamuda. – Czasem jest to również kwestia przepisów związanych z rynkiem budowlanym, które ulegają zmianom, co może mieć znaczenie w przypadku wybranych grup produktów – dodaje. 

Dlaczego jest to tak istotne?

Choć mogłoby się wydawać, że konieczność przebadania produktu zgodnie z danym systemem, a przede wszystkim obowiązek powołania zakładowej kontroli produkcji są jedynie kolejnym, mało istotnym wymogiem biurokratycznym, w rzeczywistości pełnią one szczególną rolę w procesie zachowania nie tylko jakości wyrobów budowlanych, ale przede wszystkim bezpieczeństwa ich użytkowania. – Wdrożenie ZKP stanowi nie tylko spełnienie wymogów prawa obowiązującego w kraju, ale pozwala również na uniknięcie wprowadzenia na rynek produktów wadliwych oraz sprawne wycofanie tych, które choć trafiły na rynek, to mimo to wykryto w nich wady. To także sposób na zminimalizowanie liczby reklamacji zgłaszanych przez klientów, a także stałą kontrolę nad produkcją – komentuje Joanna Kamuda, pełnomocnik zarządu CDA Polska ds. zakładowej kontroli produkcji.  – Z kolei prowadzenie badań w oparciu o wytyczne uwzględnione w danym systemie oceny pozwala na standaryzację rynku budowlanego, dzięki czemu klienci mogą na bazie jednoznacznych parametrów dane wyroby porównać i wybrać te, które najlepiej odpowiadają ich wymaganiom  – podsumowuje. Należy również zaznaczyć, że w przypadku systemów oceny zgodności 1, 1+ oraz 2+ ZKP podlega obowiązkowi certyfikacji przez jednostkę nadzorującą. Co więcej, zachowanie certyfikatu wiąże się z koniecznością przeprowadzania audytu ZKP, którego celem jest m.in. zweryfikowanie tego, czy system kontroli produkcji działa, czy zachowana jest wymagana jakość wyrobów budowlanych oraz czy wszystkie dokumentu zostały sporządzone we właściwy sposób. Natomiast producenci, których wyroby muszą zostać przebadane zgodnie z systemem 3 lub 4, mogą ZKP dobrowolnie poddać kontroli, jak również zgłosić ją do rejestracji jednostce certyfikującej.